Działalność władz miejskich na przełomie XVII i XVIII wieku

W XVI i XVII wieku w miastach należących do Ziemi Gostynińskiej władze składały się z wójta, trzech-czterech ławników, burmistrza, trzech-czterech rajców oraz miejskiego pisarza. Wybierano ich na rok spośród najbardziej poważanych mieszkańców (przede wszystkim najzamożniejszych rzemieślników i kupców) Gostynina, Gąbina i Osmolina. Kandydatów do władz miejskich wyznaczać mógł również starosta.

Z „Dziejów Gostynina i Ziemi Gostynińskiej” wydanych pod redakcją dr. Mariana Chudzyńskiego dowiadujemy się, że w sprawach gospodarczych i porządkowych głos decydujący należał do burmistrza i rady miejskiej, a w kwestiach sądowych – do wójta i ławy. Nie brakowało przy tym sporów kompetencyjnych, które przeradzały się czasami w ostrą rywalizację.

Coraz gorsza sytuacja gospodarcza prowadziła do zwiększania się na terenie miast Ziemi Gostynińskiej liczby luźnych ludzi (grafika). Z „Encyklopedii PWN” dowiadujemy się, że mianem tym określana była ludność, która nie posiadała majątku, stałego miejsca zamieszkania i stałego zajęcia, nie pozostawała w zależności osobistej, nie była obciążona powinnościami na rzecz klasy feudalnej. Do grupy tej zaliczali się: zbiegli, spustoszali (po powodzi lub pożarze) bądź uchodzący przed wyrokiem sądowym, zubożali mieszczanie, zwolnieni z wojska żołnierze, a nawet szlachta. Do luźnych ludzi zaliczano również: wędrownych rzemieślników, wyrobników, kramarzy, zawodowych pielgrzymów, żebraków, a także element przestępczy. Środki do życia czerpali oni z dorywczych lub sezonowych prac na wsi i w miastach, ale również z kradzieży. Ich mentalność zasadniczo różniła się od ogólnie przyjętych i akceptowanych wzorców, wywołując poczucie zagrożenia bezpieczeństwa publicznego.

W niektórych miastach zakładane były szpitale, które spełniały rolę przytułków. Szpital taki już w XVI wieku funkcjonował przy drewnianym kościele Świętego Ducha w Gostyninie w pobliżu domu wikariuszy.

Przedstawiciele władz miejskich Ziemi Gostynińskiej sprawowali swoje funkcje nieodpłatnie, jednak przynależność do samorządu miejskiego wiązała się z licznymi korzyściami materialnymi. Najważniejszymi z nich były opłaty targowe oraz tzw. propinacja miejska czyli prawo do produkcji i sprzedaży piwa, gorzałki i miodu, przywilej do sprowadzania tych wyrobów z innych miast i czerpania dochodów z tego tytułu. Członkowie władz miejskich wydawali wyroki sądowe, decydowali o wysokości podatków, szarwarków (przymusowe świadczenie nakładane na ludność dawnych wsi i miast na rzecz budowy oraz naprawy dróg, mostów, wałów przeciwpowodziowych i urządzeń wodnych) oraz kontrybucji wojskowych (jednorazowych podatków wojennych).

Władze miejskie Gostynina i Gąbina zbierały się w drewnianych ratuszach, w których odbywały się również procesy sądowe i narady miejskie. Ratusz był także siedzibą miejskiego archiwum oraz więzienia.

Za tydzień o ludności żydowskiej Ziemi Gostynińskiej.