Przystępna cenowo, wysokiej jakości opieka nad dziećmi niedostępna w wielu najbogatszych krajach świata

Raport pt. „Where Do Rich Countries Stand on Childcare?” został opublikowany przez ośrodek badawczy UNICEF Innocenti. Raport zawiera ranking państw UE i OECD pod względem ich krajowych polityk oraz rozwiązań dotyczących opieki nad małymi dziećmi. W badaniu wzięto pod uwagę cztery wskaźniki: długość płatnego urlopu rodzicielskiego, dostępność, przystępność cenową i jakość zorganizowanej opieki nad dziećmi od urodzenia do osiągnięcia wieku szkolnego.

Aby zapewnić dzieciom jak najlepszy start w życiu, musimy pomóc rodzicom w budowaniu opiekuńczego i przyjaznego środowiska, które jest tak ważne z punktu widzenia procesu edukacji, budowania dobrego samopoczucia i rozwoju społecznego dzieci, powiedziała Henrietta Fore, Dyrektor Generalna UNICEF. Inwestycje rządowe w politykę przyjazną rodzinie, w tym opiekę nad dziećmi, zapewniają rodzicom niezbędny czas, zasoby i świadczenia, których potrzebują, aby wspierać swoje dzieci na każdym etapie ich rozwoju.

Kraje, które znalazły się najwyżej w rankingu połączyły dobrą jakość i przystępność cenową zorganizowanej opieki nad dziećmi. Jednocześnie oferują długi i dobrze płatny urlop zarówno matkom, jak i ojcom, dając rodzicom wybór sposobu opieki nad dziećmi.

Polska w ogólnym rankingu zajęła 27. miejsce na 41 badanych państw. Za nami uplasowały się kraje takie jak Meksyk, Czechy czy Turcja, ale również Wielka Brytania, Szwajcaria i Stany Zjednoczone, które zajmują jedne z najniższych miejsc w rankingu. Z kolei wyżej w rankingu są kraje bałtyckie (Estonia, Łotwa i Litwa) oraz Bułgaria, Węgry czy Kanada. Jeśli chodzi o wskaźnik dotyczący płatnych urlopów macierzyńskich i ojcowskich, Polska zajęła nieco lepsze, 21. miejsce. W tym zestawieniu na pierwszym miejscu była Japonia, a na ostatnim – Stany Zjednoczone. Niestety, Polska zajęła odległe 33. miejsce, jeśli weźmiemy pod uwagę wskaźnik dostępu do opieki nad dzieckiem poniżej 3. roku życia. Wyprzedziliśmy tylko osiem państw: Australię, Stany Zjednoczone, Węgry, Czechy, Bułgarię, Rumunię, Słowację i Turcję. Z kolei najwyższe, siódme miejsce, Polska zajęła w zestawieniu dotyczącym wskaźnika jakości zorganizowanej opieki małym nad dzieckiem. Wskaźnik ten brał pod uwagę stosunek liczby dzieci do liczby nauczycieli oraz minimalne kwalifikacje, niezbędne aby zostać nauczycielem w placówce formalnej opieki nad dziećmi. Jeśli chodzi o ostatni wskaźnik, czyli przystępności cenowej zorganizowanej opieki nad dziećmi, Polska uplasowała się na tym samym miejscu, co w ogólnym rankingu.

Opieka nad dziećmi – korzyści i wyzwania

Płatny urlop macierzyński i ojcowski umożliwia rodzicom nawiązanie więzi ze swoimi dziećmi, wspiera zdrowy rozwój dziecka, zmniejsza ryzyko depresji poporodowej i zwiększa równość płci. Autorzy raportu zauważają jednak, że mniej niż połowa krajów oferuje matkom co najmniej 32 tygodnie pełnopłatnego urlopu. Z kolei, gdy jest oferowany urlop ojcowski – zawsze znacznie krótszy – niewielu ojców z niego korzysta. Najczęstszą przyczyną są bariery zawodowe i kulturowe, choć ten trend powoli się zmienia.

Dobrze przemyślany urlop pomaga rodzicom we wczesnych momentach życia dziecka. Kiedy to wsparcie się kończy, a rodzice są gotowi na powrót do pracy, dostęp do zorganizowanej opieki nad dzieckiem może pomóc rodzicom w zapewnieniu równowagi między zajmowaniem się dziećmi, pracą zarobkową i troską o własne samopoczucie. Niestety, koniec płatnego urlopu rodzicielskiego rzadko zbiega się z początkiem prawa do przystępnej opieki nad dziećmi, co sprawia, że rodziny z trudem wypełniają tę lukę.

Brak przystępnej cenowo opieki nad dziećmi jest kluczową barierą dla rodziców, potęgującą nierówności społeczno-ekonomiczne w poszczególnych krajach. W gospodarstwach domowych o wysokich dochodach prawie połowa dzieci poniżej 3. roku życia korzystała z opieki żłobkowej, w porównaniu do mniej niż 1 na 3 w gospodarstwach domowych o niskich dochodach. W Irlandii, Nowej Zelandii i Szwajcarii para o średnich dochodach musiałaby wydać od 1/3 do połowy jednej pensji, aby opłacić pobyt dwójki dzieci w żłobku. Podczas gdy większość bogatych krajów subsydiuje opiekę nad dziećmi dla rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji, samotni rodzice o niskich dochodach na Słowacji, Cyprze i w Stanach Zjednoczonych nadal muszą wydać nawet połowę swojej pensji na zorganizowaną opiekę nad dzieckiem.

Autorzy raportu zauważają, że zamknięcie placówek opieki nad dziećmi w związku z pandemią COVID-19 jeszcze bardziej pogorszyło sytuację rodzin z małymi dziećmi. Wielu rodziców stara się pogodzić opiekę nad dziećmi i obowiązki związane z zatrudnieniem, podczas gdy inni całkowicie stracili pracę.

Co zaleca UNICEF?

UNICEF uważa, że płatny urlop rodzicielski powinien trwać co najmniej sześć miesięcy. Co więcej, dostęp do wysokiej jakości i niedrogiej opieki nad dzieckiem od urodzenia do rozpoczęcia pierwszej klasy szkoły podstawowej powinien być powszechny.

Raport zawiera wskazówki dla rządów państw i sektora prywatnego na temat opieki nad dziećmi i polityki urlopów rodzicielskich, m.in.:

• płatny urlop rodzicielski dostępny zarówno dla matek, jak i dla ojców w pierwszym pełnym roku życia dziecka;
• niedroga opieka nad dziećmi, która jest oferowana pod koniec urlopu rodzicielskiego, aby nie było luki w dostępnym wsparciu;
• dostępna, elastyczna i przystępna cenowo wysokiej jakości opieka nad dziećmi dostępna dla wszystkich dzieci, niezależnie od sytuacji rodzinnej;
• zachęcanie pracodawców do zapewnienia rodzicom elastycznych godzin pracy i systemów wsparcia opieki nad dziećmi;
• dostosowanie usług opieki nad dziećmi do innych polityk dotyczących wsparcia rodzin, takich jak powszechne zasiłki na dzieci.

dr Monika Kacprzak

Rzecznik Prasowy

UNICEF Polska