Dziś Ogólnopolski Dzień Walki z Depresją

„Wszystko będzie dobrze”, „Weź się w garść”, „Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło”, „Dasz radę”, „Pokonasz to”, „Pobiegaj, poćwicz, zrób coś!” – czy ktoś z nas nie słyszał tych słów? Kto nie słyszał niech pierwszy rzuci kamieniem! To typowe zdania zazwyczaj nieświadomie kierowane w stronę osób, które odczuwają smutek i cierpią.

Depresja to powszechne i poważne zaburzenie psychiczne, które wpływa negatywnie przede wszystkim na samopoczucie, sposób myślenia i działania.

Zaburzenia depresyjne mogą dotknąć osobę w każdym wieku. Smutek, apatia, bezsilność, bezradność – to stany, w które zdarza nam się wpadać, co jakiś czas. Są one naturalnymi elementami wpisującymi się w emocjonalny obszar funkcjonowania. Depresja powoduje uczucie smutku i/lub utratę zainteresowania czynnościami, które kiedyś sprawiały nam przyjemność. Może prowadzić do różnych problemów emocjonalnych i fizycznych oraz może zmniejszyć zdolność do funkcjonowania w pracy i w domu.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że w 2023 roku depresja stanie się najczęściej występującym zaburzeniem na świecie. Według WHO na depresję cierpi około 350 milionów ludzi na całym świecie. Szacuje się, że w Polsce na zaburzenia depresyjne cierpi około 4 miliony osób.

Objawy zaburzeń depresyjnych

Najczęstsze objawy wskazujące na możliwość występowania zaburzeń depresyjnych, to przede wszystkim:

• Uczucie smutku, pustki lub beznadziei, płacz.
• Wybuchy gniewu, drażliwość lub frustracja, nawet z powodu drobnych spraw – to najczęstsze objawy występujące u młodzieży – szczególnie u chłopców!
• Utrata zainteresowań lub brak przyjemności z większości lub niektórych przyjemnych zachowań, które dotychczas były podejmowane, takie jak między innymi sport, spotkania z przyjaciółmi, czy brak czerpania satysfakcji z aktywności seksualnej.
• Zaburzenia snu, w tym bezsenność, przerywany lub zbyt długi sen - w depresji dominują wybudzenia bez ponownego szybkiego zaśnięcia, czasem kilkakrotnie w nocy, a także wybudzenia nad ranem często godzinę lub dwie przed zwykle nastawianym budzeniem bez możliwości zaśnięcia.
• Zmęczenie i brak energii - nawet drobne zadania wymagają dodatkowego wysiłku.
• Zmniejszony apetyt i utrata masy ciała lub zwiększone pragnienie jedzenia i przybieranie na wadze.
• Ciągły niepokój lub pobudzenie psychoruchowe.
• Spowolnione myślenie, mówienie lub ruchy ciała.
• Poczucie bezwartościowości, nieważności, beznadziejności lub winy, skupianie się na przeszłych niepowodzeniach, obwinianie siebie za wcześniejsze trudności.
• Problemy w obszarze zdolności poznawczych, takich jak: koncentracja uwagi, podejmowanie decyzji i pamięć.
• Częste lub nawracające myśli suicydalne, próby samobójcze lub samobójstwo.
• Objawy fizjologiczne, takie jak, między innymi ból pleców lub głowy, obniżone libido.

U wielu osób z zaburzeniami depresyjnymi, objawy są zwykle na tyle poważne, że powodują zauważalne problemy w codziennych czynnościach, takich jak praca, szkoła czy relacje z innymi ludźmi.

Przyczyn zaburzeń depresyjnych może być wiele. Jedne z głównych to między innymi predyspozycje genetyczne, narażenie na stres, doświadczenia traumatyczne oraz zaburzenia funkcjonowania neuroprzekaźników w układzie nerwowym (tzw. depresja endogenna) a także wszelkie choroby przewlekłe.

Płeć a początek i czas trwania zaburzeń depresyjnych

Przed okresem dojrzewania zaburzenia depresyjne dotyczą w równym stopniu mężczyzn jak i kobiet. Po okresie dojrzewania zaburzenia stają się dwukrotnie częstsze u kobiet. Najwyższe wskaźniki zapadalności na zaburzenia depresyjne występują w grupie wiekowej od 25 do 44 roku życia. Warto zaznaczyć, że częstość występowania zaburzeń depresyjnych nie jest związana z pochodzeniem etnicznym, wykształceniem, wysokością dochodów ani stanem cywilnym.

Zaburzenia depresyjne pojawiają się statystycznie najczęściej około 25 roku życia. Mimo wszystko depresja może rozwinąć się w każdym wieku. Przeciętny czas trwania epizodu depresyjnego wynosi około 9 miesięcy - pierwszy zwykle trwa dłużej, natomiast kolejne zazwyczaj są krótsze (od 6 do 9 miesięcy). Po pierwszym epizodzie depresji prawdopodobieństwo wystąpienia kolejnego epizodu wynosi od 50 do 60%.

Czynniki ryzyka występowania zaburzeń depresyjnych

Nie istnieje jedna przyczyna pojawienia się zaburzeń depresyjnych. Ryzyko depresji związane jest z wieloma czynnikami genetycznymi, fizycznymi, psychicznymi oraz środowiskowymi. Są to między innymi:

• czynniki biologiczne (różnice w niektórych związkach chemicznych w mózgu mogą przyczyniać się do objawów depresji),
• występowanie zaburzeń depresyjnych w rodzinie pochodzenia,
• historia innych zaburzeń (zaburzenia lękowe, zaburzenia osobowości, zaburzenia używania substancji),
• stresujące, traumatyczne wydarzenia, negatywne doświadczenia wczesnodziecięce (przemoc, śmierć, żałoba, różnego rodzaju nadużycia, kwestie finansowe, katastrofy, rozstania),
• przyjmowane leki (między innymi leki antykoncepcyjne, hipotensyjne, nasercowe, przeciwwrzodowe i przeciwbólowe),
• zmiany hormonalne (ciąża, występowanie cykli menstruacyjnych),
• bardziej podatne na rozwój zaburzeń depresyjnych są osoby, które doświadczają dużo stresu w codziennym życiu i charakteryzują się zaniżonym poczuciem własnej wartości.

Warto dodać, iż intensywność zaburzeń depresyjnych a także kolejne epizody mogą być związane z nieodpowiednim leczeniem (zarówno psychiatrycznym, jak i psychoterapeutycznym), z ciężkimi objawami początkowymi, wczesnym wiekiem zachorowania, dużą ilością poprzednich epizodów depresyjnych, współistniejącymi zaburzeniami psychicznymi, ciężkimi przewlekłymi chorobami, czy dysfunkcjonalnym środowiskiem rodzinnym.

Konsekwencje nieleczonej depresji

Zaburzenia depresyjne zwiększają ryzyko zawału serca, udarów, cukrzycy i nowotworów. Nieleczona depresja może prowadzić do rozwoju zaburzeń lękowych, przede wszystkim zespołu lęku uogólnionego. Mogą pojawić się urojenia, czy myśli prześladowcze. Zmianie mogą ulec również cechy osobowości – może dojść do pogłębienia rysów histerycznych, obsesyjno-kompulsywnych oraz hipochondrycznych. Kolejną konsekwencją są zaburzenia seksualne, zaburzenia odżywiania a także różne dolegliwości psychosomatyczne, np. bóle głowy, brzucha czy klatki piersiowej. Pogorszeniu ulegają także funkcje poznawcze, może pojawić się obniżona efektywność wykonywanych zadań, np. pogorszenie wyników w nauce oraz efektywności w pracy. Konsekwencje widoczne są również w sferze społecznej – postępuje alienacja, co może wzmacniać poczucie osamotnienia.

Śmiertelność

Szacuje się, że aż do 15% osób z ciężkimi przypadkami depresji umiera śmiercią samobójczą. Dla wieku powyżej 55 roku życia odnotowuje się czterokrotny wzrost śmiertelności, szczególnie wśród mężczyzn. U pacjentów z depresją ryzyko samobójstwa jest trzykrotnie wyższe w porównaniu z osobami zdrowymi.

Mity i fakty na temat samobójstw:

Mit: Ludzie mówiący o tym, że chcą się zabić tak naprawdę nie zabijają się.

Fakt: Na każde 10 osób, które odebrały sobie życie, 8 dawało wyraźne ostrzeżenia (obniżenie nastroju, przygnębienie, smutek, brak troski o wygląd zewnętrzny, unikanie kontaktów towarzyskich, pilne regulowanie własnych spraw, rozdawanie cennych przedmiotów).

Mit: Człowiek, który raz wykazał skłonności samobójcze na zawsze pozostaje potencjalnym samobójcą.

Fakt: Skłonności samobójcze mogą występować reaktywnie (sytuacyjnie). Myśli samobójcze są często związane z depresją, która czasem mija.

Mit: Kryzys samobójczy mija, kiedy następuje poprawa.

Fakt: Większość samobójstw ma miejsce po 3 miesiącach od nadejścia „poprawy”.

Mit: Samobójstwo jest aktem osoby chorej.

Fakty: O ile samobójca jest niemal zawsze nieszczęśliwy, o tyle niekoniecznie musi być „chory psychicznie”. Samobójstwo może być czynem racjonalnym.

Mit: Samobójstwo popełniają ludzie określonego typu.

Fakty: Istnieją grupy ryzyka, ale nie należy generalizować.

Pomoc dla osób z zaburzeniami depresyjnymi

Przede wszystkim psychoterapia i leczenie farmakologiczne! Leki przeciwdepresyjne uratowały życie już wielu osobom, wpływają one na fizjologię, jednak nie zmieniają sposobu myślenia. Tu sprawdza się szczególnie psychoterapia w modalności poznawczo-behawioralnej. Istnieje wiele odmian protokołów leczenia zaburzeń depresyjnych u dzieci, młodzieży i osób dorosłych. Psychoterapia poznawczo-behawioralna jest najlepszą interwencją psychologiczną w przypadku zaburzeń depresyjnych. Efekty psychoterapii poznawczo-behawioralnej depresji jest udokumentowany. Co więcej wyniki badań wskazują na to, że psychoterapia poznawczo-behawioralna skuteczniej zapobiega nawrotom depresji niż inne formy terapii czy ukończone leczenie farmakologiczne.

116 123 – bezpłatny kryzysowy telefon zaufania dla dorosłych (cały tydzień w godzinach 14:00-22:00)

116 111 – bezpłatny telefon zaufania dla dzieci i młodzieży (cały tydzień w godzinach 12:00-02:00)

800 70 22 22 – centrum wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego (bezpłatny, czynny całą dobę)

22 635 09 54 – telefon zaufania dla osób starszych (poniedziałki, środy, czwartki w godzinach 17:00-20:00)

800 108 108 – bezpłatny telefon wsparcia dla osób po stracie bliskich (od poniedziałku do piątku w godzinach 14:00-20:00)

800 120 002 – bezpłatny ogólnopolski telefon dla ofiar przemocy w rodzinie „Niebieska linia” (czynny całą dobę)

121 212 – Bezpłatny telefon zaufania dla dzieci i młodzieży Rzecznika Praw Dziecka, czynny całą dobę przez 7 dni w tygodniu

Klaudia Guzińska

psycholog, specjalista terapii uzależnień, psychoterapeuta poznawczo-behawioralny