Kiedy stracimy prawo jazdy

Bywa tak, że przez chwilową nieuwagę bądź roztargnienie przekroczymy dozwoloną prędkość uważając, że nie poruszamy się w obszarze zabudowanym, o którym informował zasłonięty przez drzewo znak. Dopiero interweniujący policjant uświadamia nas jak bardzo się mylimy i w przypadku przekroczenia prędkości o 50 km/h informuje nas o zatrzymaniu prawa jazdy.

Polskie prawo przewiduje wiele różnych podstaw zatrzymania prawa jazdy. Na podstawie art. 135 ustawy – ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz. U z 2017, poz. 1260 z późń. zm.) policjant zatrzyma prawo jazdy za pokwitowaniem w razie m.in.:

- uzasadnionego podejrzenia, że kierujący znajduje się w stanie nietrzeźwości lub w stanie po użyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu,

- stwierdzenia zniszczenia prawa jazdy, podejrzenia podrobienia dokumentu, upływu terminu ważności,

- gdy wobec kierującego pojazdem wydane zostało postanowienie lub decyzja o zatrzymaniu prawa jazdy,

- gdy wobec kierującego pojazdem orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów lub wydano decyzję o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami,

- stwierdzenia przekroczenia dopuszczalnej prędkości o 50 km/h w obszarze zabudowanym,

- przewożenia większej liczby osób, niż wskazuje liczba miejsc określona w dowodzie rejestracyjnym,

- przekroczenia liczby dopuszczalnych 24 punktów karnych za wykroczenia drogowe.

Po zatrzymaniu prawa jazdy policja niezwłocznie (nie później niż w ciągu 7 dni) przekazuje prawo jazdy sądowi, prokuratorowi lub staroście. Postanowienie o zatrzymaniu prawa jazdy w razie uzasadnionego podejrzenia, że kierujący znajduje się pod wpływem alkoholu wydaje prokurator lub sąd w przypadku popełnienia przestępstwa, a w razie popełnienia wykroczenia sąd.

W razie przeprowadzenia badania krwi prawo jazdy zostanie przekazane z wynikiem badania. Jeżeli jednak wynik tego badania nie został uzyskany w ciągu 30 dni od dnia zatrzymania prawa jazdy, należy niezwłocznie zwrócić je właścicielowi. Na postanowienie sądu lub prokuratora o zatrzymaniu prawa jazdy służy zażalenie (art. 137 ust. 3 u.p.r.d.).

W innych przypadkach zatrzymane prawo jazdy jest przekazywane staroście, który wydaje decyzję o zatrzymaniu prawa jazdy. Od decyzji można złożyć odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego. Gdy przekraczamy prędkość o ponad 50 km/h w obszarze zabudowanym starosta wydaje decyzję za okres 3 miesięcy, nadając jej rygor natychmiastowej wykonalności. Stwierdzenie przez organ, że mimo wydanej decyzji prowadzimy samochód, skutkować będzie wydaniem kolejnej decyzji, przedłużającej okres zatrzymania do 6 miesięcy. Ponowne stwierdzenie prowadzenia pojazdów mimo zatrzymania prawa jazdy skutkuje wydaniem decyzji o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdem i oznacza konieczność zdawania egzaminu na prawo jazdy – por. art. 102 ust. 1 pkt 4, 1c, 1d oraz art. 103 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – o kierujących pojazdami (t.j. Dz.U z 2017, poz. 978 z późń. zm. – dalej u.o.k.p.).

Kierowanie pojazdem w stanie nietrzeźwości i po użyciu alkoholu

O tym czy będziemy odpowiadać za wykroczenie, czy za przestępstwo decyduje ilość spożytego alkoholu.

Stan po użyciu alkoholu: do stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm³ - (wykroczenie).

Stan nietrzeźwości: stężenie we krwi przekracza 0,5‰ albo zawartość alkoholu w 1 dm³ wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg - (przestępstwo).

Jeśli doszło do wykroczenia drogowego lub przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji drogowego w stanie po użyciu alkoholu, sprawa trafia do sądu, który w wyroku oznaczy okres zakazu prowadzenia pojazdów (w przypadku wykroczeń od 6 miesięcy do 3 lat – art. 29 § 1 k.w. w zw. z art. 87 § 3 k.w, w przypadku przestępstw od roku do lat 15 - art. 43 § 1 k.k). Kodeks karny przewiduje zaostrzenie karalności, gdy dojdzie do poważniejszych przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, a sprawca będzie znajdował się w stanie nietrzeźwości. Sprawca musi liczyć się wtedy z utratą prawa jazdy na co najmniej 3 lata (art. 42 § 2 k.k). Dożywotni zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów zostanie orzeczony, gdy kierowca:

- będąc pod wpływem alkoholu lub narkotyków, spowodował wypadek lub katastrofę, w których byli zabici lub ciężko ranni,

- spowodował wypadek i zbiegł z miejsca wypadku, nie udzieliwszy pierwszej pomocy;

- został zatrzymany za jazdę pod wpływem alkoholu lub narkotyków – przy czym musi to być następstwem wcześniejszego skazania za przestępstwo prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego – art. 178a § 4 k.k.

Kodeks karny przewiduje jednak wyjątek od powyższych zasad. Sąd nie orzeknie dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów jeżeli stwierdzi, że w sprawie zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami (art. 42 § 3 k.k).

Skazanie za przestępstwo prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości obok kary przewidzianej w art. 178a k.k. i zakazu prowadzenia pojazdów skutkuje także wydaniem przez starostę decyzji o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami (art. 103 ust. 1 pkt 4 u.o.k.p). Prowadzenie pojazdu po wydaniu tej decyzji skutkuje popełnieniem przestępstwa określonego w art. 180a k.k. Niestosowanie się do środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów wyczerpuje również znamiona przestępstwa z art. 244 k.k. W przypadku skazania za te przestępstwa sąd obok ,,zwyczajnej’’ kary ponownie orzeknie zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych (art. 42 § 1a k.k).

Od daty zwrotu dokumentu prawa jazdy przez kierowcę liczy się czas obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów. Jeśli jednak prawo jazdy zatrzymano wcześniej, np. w postępowaniu przygotowawczym, zalicza się okres rzeczywistego braku posiadania prawa jazdy. Jeżeli prowadziliśmy auto w trakcie wykonywania pracy sąd w przypadku orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów powiadamia pracodawcę (art. 182 § 1 k.k.w).

W razie skazania za przestępstwo trzeba liczyć się także z obowiązkiem zapłaty na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej kwoty co najmniej 5 tys. zł, a w przypadku powtórnego skazania, co najmniej 10 tys. zł. (art. 43a § 2 k.k.). Kierowca, który za jazdę po alkoholu straci prawo jazdy, po upływie połowy okresu zakazu może wnioskować do sądu, aby pozostały okres zakazu zamienić na możliwość jazdy pojazdem wyposażonym w blokadę alkoholową (art. 182a k.k.w).

Jeżeli zostaniemy skazani tylko za wykroczenie kara nie zostanie odnotowana w Krajowym Rejestrze Karnym, co ma kapitalne znaczenie dla osób, którym w pracy niezbędny jest samochód. Jest jednak wyjątek – jeżeli sąd orzeknie karę aresztu to jest ona odnotowywana w KRK także w przypadku wykroczeń.

Czy utracimy wszystkie kategorie prawa jazdy?

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 27 kwietnia 2010 r., sygn. akt: II SA/Bk 160/10 stwierdził, że zatrzymanie prawa jazdy oznacza zatrzymanie jednego dokumentu stwierdzającego uprawnienia do kierowania pojazdem silnikowym we wszystkich uzyskanych przez kierowcę kategoriach. Fizycznie niemożliwe jest zatrzymanie prawa jazdy jedynie w tej kategorii, która uprawnia do kierowania pojazdem, którym dopuszczono się naruszenia przepisów ruchu drogowego. Odzyskanie zatrzymanego dokumentu możliwe jest zatem wyłącznie po sprawdzeniu kwalifikacji w zakresie wszystkich posiadanych kategorii praw jazdy (…). W praktyce zdarzają się przypadki, że sąd pozostawi np. uprawnienia rolnikowi na kierowanie ciągnikiem rolniczym, po czym starosta odmawia wydania odpowiedniego dokumentu. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 26 lutego 2014 roku w sprawie I KZP 29/13 stwierdził, że sąd orzeka o zakazie prowadzenia pojazdów, określając jednocześnie, jakiego rodzaju pojazdów zakaz dotyczy, i dopiero to orzeczenie sądu stanowi podstawę do cofnięcia przez właściwy organ administracji uprawnień do ich prowadzenia w orzeczonym zakresie. Organ ten nie może przy tym rozszerzyć ani zawęzić orzeczonego przez sąd zakazu. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 18 grudnia 2015 roku w sprawie I OSK 888/14 stwierdził, że w myśl art. 12 ust. 1 pkt 2 u.o.k.p prawo jazdy nie może być wydane osobie, w stosunku do której został orzeczony prawomocnym wyrokiem sądu zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych – w okresie i zakresie obowiązywania tego zakazu (…). NSA nie podzielił stanowiska wyrażonego w przywołanym wcześniej postanowieniu SN.

W orzecznictwie sądów administracyjnych przeważa obecnie pogląd że nawet gdy sąd orzeknie środek karny w postaci zakazu prowadzenia tylko pojazdów kat. B, to kierowca nie może ubiegać się o zwrot prawa jazdy innych kategorii w okresie obowiązywania zakazu, nawet jeżeli takie uprawnienia posiadał, a sąd go tych uprawnień nie pozbawił. Nie oznacza to jednak, że nie warto próbować odzyskać kategorii prawa jazdy których zakaz nie dotyczy. Zdarzają się bowiem orzeczenia korzystne dla kierowców – np. wyrok WSA w Poznaniu z dnia 8 marca 2017 roku, sygn. akt: II SA/Po 1034/16, w którym to orzeczeniu sąd, powołując się wprost na konstytucję, uznał, że starosta nie może rozszerzać zakazu orzeczonego przez sąd.Korzystne dla kierowców były również wyroki: WSA w Białymstoku z dnia 8 października 2015 roku, sygn. akt: II SA/Bk 486/15, WSA w Poznaniu z dnia 8 sierpnia 2014 roku, sygn. akt: III SA/Po 373/14, WSA w Olsztynie z dnia 24 czerwca 2014 roku, sygn. akt: II SA/Ol 245/14.

Orzeczenia sądów administracyjnych są publikowane i dostępne dla każdego w Centralnej Bazie Sądów Administracyjnych – orzeczenia.nsa.gov.pl

Źródła prawa:

- ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U z 2016, poz. 1137 z późń. zm.);

- ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz.U z 2017, poz. 655 z późń. zm.);

- ustawa z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (Dz.U z 2015, poz. 1094 z późn. zm.);

- ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U z 2017, poz. 1260 z późń. zm.);

- ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – o kierujących pojazdami (Dz.U z 2017, poz. 978 z późń. zm.).

Adw. Piotr Ogłodziński - autor jest adwokatem prowadzącym kancelarię w Gostyninie.

kancelariaoglodzinski.pl 

(Jeżeli masz propozycję na kolejny temat artykułu - napisz: [email protected])