Gostyniński wątek astrofotograficzny #5. Uran – lodowy olbrzym w Układzie Słonecznym

Dobrym przykładem mało zbadanego obiektu jest siódma planeta od Słońca – Uran. Uran jest ponad 14 razy bardziej masywną planetą niż Ziemia, jego średnica równikowa jest 4 razy większa niż ziemska. Średnia odległość Urana od Słońca to 20 jednostek astronomicznych, czyli – 3 miliardy km. Dociera do niego tylko 1/400 ilość światła słonecznego w porównaniu do Ziemi. Rok trwa na Uranie 84 lata ziemskie. Jego jasność na sferze niebieskiej (z punktu widzenia obserwatora na Ziemi) waha się w okolicach 5,8 magnitudo, więc pod ciemnym niebem jest to obiekt możliwy do zaobserwowania gołym okiem. Z miasta (Gostynin, niebo w skali Bortle: 5) możliwy do zaobserwowania za pomocą lornetki. W teleskopie o 8 calowej aperturze Uran wygląda jak blady, turkusowy dysk z wyraźnym pociemnieniem brzegowym (zdjęcie 2). Możliwe do zaobserwowania są również niektóre z większych księżyców (zdjęcie 1).

Urana odkrył William Herschel w 1781 roku i pierwotnie sklasyfikował go jako kometę. Dopiero późniejsze obserwacje prowadzone również przez innych astronomów pomogły w obliczeniu kołowej orbity obiektu i pozwoliły potwierdzić, że mamy do czynienia z planetą. Uran podobnie jak Saturn posiada pierścienie otaczające jego glob. Nie są one tak spektakularne jak w przypadku Saturna - w amatorskiej obserwacji wizualnej nie są możliwe do dostrzeżenia. To co wyróżnia Urana spośród innych planet US to fakt, że jego oś obrotu jest silnie nachylona i znajduje się niemalże w płaszczyźnie Układu Słonecznego. Skutkuje to zmianami pór roku w sposób całkowicie odmienny niż na innych planetach. Ruch obrotowy innych planet można wizualizować jako obrót „przechylonego bączka” tańczącego na płaszczyźnie Układu Słonecznego, podczas gdy Uran obraca się tak, jakby leżał „na boku”. W czasie przesilenia Uran zwrócony jest do Słońca jednym ze swoich biegunów. Każdy biegun doświadcza zjawiska dnia polarnego przez około 42 lata ziemskie, następnie przez kolejne 42 lata doświadcza nocy polarnej. Podczas równonocy Słońce znajduje się ponad równikiem planety, wówczas cykl dnia i nocy wygląda podobnie jak na innych planetach w US.

Atmosfera Urana składa się z wodoru i helu, ponadto zawiera sporo zamrożonych substancji lotnych takich jak woda, amoniak, metan oraz śladowe ilości węglowodorów. Według obecnej wiedzy atmosfera Urana jest najzimniejszą atmosferą planetarną w Układzie Słonecznym. Jej minimalne temperatury wynoszą około (−220 °C). Atmosfera ma złożoną, warstwową strukturę. Uważa się, że najniższe partie chmur tworzy woda, a najwyższa warstwa złożona jest z kryształków metanu. Wnętrze Urana składa się głównie z substancji lodowych oraz skał.

Jak dotąd jedyną ziemską sondą, która zagościła w okolicach Urana była sonda Voyager 2, wystrzelona z Ziemi w sierpniu 1977 roku. Dotarła ona do Urana w listopadzie 1985 roku. Największe zbliżenie do planety (na odległość 81,5 tys. km) nastąpiło w styczniu 1986 roku. W lutym 1986 roku sonda Voyager 2 zakończyła fazę obserwacji Urana. Owocem tej misji jest około 6 tys. zdjęć planety. Sonda wykonała również serię fotografii pięciu największych (ówcześnie znanych) księżyców Urana: Tytanii, Oberona, Ariela, Mirandy i Umbriela. Cztery z nich bardzo dobrze widoczne są na zdjęciu 1, które wykonałem 30 października 2021. Jako ciekawostka – w tle widoczny zarys galaktyki PGC 90629, która według danych NED (NASA Extragalactic Database) odległa jest od Ziemi o 208 Mpc (megaparseków) czyli ponad 678 milionów lat świetlnych.

Kilka danych technicznych: Teleskop: Newton SW 200P/1000 8”, Montaż paralaktyczny: SW HEQ5 Pro SynScan GoTo Rowan's belt mod, korektor komy: GSO 2”, kamera główna: ZWO ASI 178MC, filtry: UV/IR-cut. Ekwiwalent ogniskowej jaką wykorzystałem do rejestracji materiału to: 4850 mm (zdjęcie 1) oraz 19400 mm (barlow lens x4 - zdjęcie 2) (w odniesieniu do pełnej klatki 35mm). Zdjęcie to obrobione stacki składające się z 500 klatek zarejestrowanych w ciągu czterech minut. Materiał składający się na poniższe zdjęcia rejestrowałem ze "swojego podwórka" w centrum Gostynina

Tomasz Balcerzak

www.balcerzak.info